हा आहे एक शोध!
माणसांचा, संघर्ष अंगावर घेणा ऱ्या साहसांचा,
प्रश्न पडलेल्या वाटांचा, उत्तरांच्या प्रवासाचा शोध !!
मराठी दिवाळी अंकांच्या ठराविक चाकोरीतले साचलेपण बाजूला ठेवून संपादनापासून मांडणीपर्यंत सतत नवे प्रयोग करत
मराठी वाचकांसाठी दरवर्षी एका नव्या अनुभवाचं दार उघडण्याची रोमांचक धडपड हे दीपोत्सवचं वैशिट्य !
आणि यंदा तर दीपोत्सव उतरतो आहे शब्दश: रस्त्यावर ...
नॅशनल हायवे ४४. कन्याकुमारी ते श्रीनगर . वाटेतली ११ राज्यं ओलांडत देशाची दक्षिण-उत्तर टोकं जोडणारा ३७४५ किलोमीटरचा रस्ता..
आणि या रस्त्यावरून ३५ दिवस सलग प्रवास करणारे ७ कलंदर भटके !!
ही रोडट्रीप शोधते आहे जागतिकीकरणाचं वारं शिरल्यानंतरच्या ऐन पंचविशीत पोचलेल्या ‘ग्लोबल’ भारताची ‘लोकल’ रहस्यं .
त्याबरोबरच गप्पांच्या प्रदीर्घ मैफली ...
प्रियंका चोप्रा, प्रिसिला चान-झुकेरबर्ग, विदुषी गिरीजादेवी, रस्कीन बॉण्ड, विक्कु विनायकराम..... आणि खुद्द रतन टाटा !!
या दिवाळीतली एक समृध्द मैफील
घरातल्या प्रत्येकासाठी , प्रत्येकातल्या स्वतःसाठी
या वर्षीच्या मैफलीत भेटा…
-
रतन टाटा
भारतीय उद्योगविश्वातली सर्वात आदरणीय व्यक्ती उलगडते आहे
‘क्रिएटिव्हिटी’ विरुध्द ‘केऑस’च्या
झगडय़ातून सुटण्याचे मार्ग. -
प्रिसिला चान
कॉलेजमध्ये वॉशरूमच्या रांगेत ‘त्यानं’ प्रपोझ केलं तो क्षण, मग ‘त्याच्या’शी लग्न,
मग त्याचं ‘मार्क झुकेरबर्ग’च होणं, फेसबुकचे दिवस,
अचानक आलेला आणि गरगरून टाकणारा पैसा, त्या संपत्तीच्या सोबतीनं जगण्याची सवय करताना उडालेली तारांबळ
आणि मैक्स या चिमुकलीच्या जन्मानंतर बदलून गेलेलं दोघांचं आयुष्य !!!
स्वत:ची नव्वद टक्क्याहून जास्त संपत्ती समाजकार्यासाठी वापरण्याचा संकल्प केलेल्या
मार्क झुकेरबर्गची पत्नी, सहचारिणी आणि मैत्रीण सांगते आहे
त्या दोघांबद्दल आणि जग बदलण्याच्या त्यांच्या स्वप्नाबद्दल! -
विदूषी गिरीजा देवी
बनारसमधल्या गंगेच्या धारेत डुलणाऱ्या बोटीवर रंगलेल्या गप्पांमध्ये
ही ख्यातनाम गायिका उलगडते आहे तिचे लहानपणीचे दिवस...
कपाटातल्या जपानी गुडियांची रहस्यं आणि भारतीय शास्त्रीय संगीताचा श्रीमंत वारसा
पुढे वाहून नेताना पायाखाली आलेल्या घरंदाज वळणांची लयदार कहाणी! -
विक्कू विनायकराम
अख्ख्या जगाला वेड लावणारे,
आजही त्याच जुन्या ‘मड्रास’मधून स्वत:ची नवीकोरी बीएमडब्ल्यू चालवणारे आणि
रात्री श्रीकृष्णासमोर आपले घटम घेऊन बसणारे एक हसरे आजोबा...
दोन मातीचे घट आणि दहा बोटं एवढ्या श्रीमंतीवर
ग्रैमी अवॉर्ड पटकावणाऱ्या जगद्विख्यात घटम वादकाच्या बेभान प्रवासाची सफर -
प्रियंका चोप्रा
तिला विचारलं,‘तू तिकडे पश्चिमेला गेलीस अमेरिकेतल्या हॉलीवूडमध्ये. तुला अवघड नाही गेलं हे प्रकरण?’
तर ती पटकन म्हणाली, ‘मी कुठे गेलेय ‘तिकडे’? मी तर मराठीतून येतेय तुमच्या घरी या दिवाळीत!’
स्वत:च्या कर्तृत्वावरल्या विश्वासाच्या बळावर हॉलीवूडमध्ये पाय रोवणाऱ्या
आणि तरीही ‘देसी’ मातीत पाय घट्ट रोवून असलेल्या
एका महत्त्वाकांक्षी तरुण अभिनेत्रीशी खास भेट -
रस्किन बॉण्ड
मसूरीजवळचं लैण्डोर... देवदाराच्या गच्च सावलीतून वळणावळणानं वर चढणाऱ्या
रस्त्याच्या कोपऱ्यावरल्या इमारतीत उघडी असलेली एकच खिडकी...
आणि हिमालयाच्या प्रेमात पडून गेली अनेक वर्षं तिथं राहणारे, भुतांच्या गोष्टी सांगून मुलांना हसवणारे,
‘रस्टी’च्या कहाण्यांनी रानफुलांच्या पायवाटांवरून भटकायला नेणारे गोबऱ्या गालांचे हसरे मिश्कील आजोबा...
द नेम इज बॉण्ड... रस्किन बॉण्ड!!
- मसूरीला जाऊन केलेल्या गप्पा मराठीत प्रथमच!!!
Key Highlights
NH443745 किलोमीटर्स, 11 राज्यं, 35 दिवस आणि 7 पागल भटके
कन्याकुमारीपासून श्रीनगरपर्यंतचा प्रवास... 35 दिवसांची, 34 रात्रींची रोडट्रीप...
त्या प्रवासात भेटलेल्या गावांच्या, शहरांच्या, विजयांच्या, पराभवांच्या, बदलांच्या आणि
बदलत्या माणसांच्या कहाण्या!!
माणसं रस्त्यावर का उतरतात?
- ‘सिस्टीम’शी भांडायला?
आम्हीही उतरतो आहोत रस्त्यावर! ऐन पंचविशीत पोचलेल्या
‘ग्लोबल’ भारताची ‘लोकल’ रहस्यं शोधायला!!
नव्या जगात नवे मार्ग शोधण्याची हिंमत धरणाऱ्या रस्त्यावरच्या माणसांशी बोलून!!
त्यांच्याबरोबर राहून, जेवून-खावून, भटकून !
शांत संथ कन्याकुमारीतून निघून थेट उकळत्या श्रीनगरपर्यंतचा
उभा भारत पालथा घालणारा रोमांचक प्रवास…
DOWNLOAD FREE SAMPLE
Not sold yet? Download the preview sample (PDF, 2.8 MB) complete with cover artwork, table of contents, and several sample pages.
PHOTO GALLERY
- मुक्काम : कन्याकुमारी, तामिळनाडूत्या संध्याकाळी काय झालं होतं या आज्ज्यांना, देव जाणे! सारख्या हसत होत्या!! संसारातून चार दिवसाची सवड काढून देवीच्या दर्शनाला आलोय, म्हणाल्या. त्यांना मराठी इल्ले, आम्हाला तमीळ शून्य! - तरी जरा गप्पा मारत टेकलो, तर एका अम्माने डबाच काढला पिशवीतून!!म्हणाली, ‘एन्जॉय! नो टेनशना.!’
- मुक्काम: कोवालम, तामिळनाडूटळटळीत उन्हातल्या भरदुपारी आम्ही कोवालम गावात गेलो,तर मासळीच्या वासानं डोकं भणभणलं! गरीब आयाबाया डांबरी रस्त्यावरच मासळी सुकवायला टाकून बसलेल्या. अंगणात निवांत बसलेल्या एका बाईंना खाणाखुणा करून विचारलं की, जवळ कुठं हॉटेल आहे का, जेवायला? आमचा प्रश्न कळला नाही, पण भूक लागलीय हे कळलं त्यांना..मग त्यांनी खुणेनेच घरात जेवायला बोलावलं. आग्रह करकरून त्या सांगत राहिल्या, हॉटेल इल्ले, कम-कम-कम!.. पुढे थेट श्रीनगर गाठेर्पयत अशा किती मायमावशा भेटल्या. म्हणाल्या, या घरी. जेवायला या!
- मुक्काम : मदुराई, तामिळनाडूओह! सो ब्युटिफूल! हाऊ वण्डरफुल!- मीनाक्षीअम्मम मंदिराच्या आवारात या परदेशी पाहुण्यांना काय बोलावं ते सुचत नव्हतं. कुटुंबासह आलेले कुणी, काही जोडपी, काही एकेकटे! एकाशी दोस्ती झाली, तो डोळ्यात पाणी आणून म्हणाला, ‘इंडिया इज सच अ हॅपी कण्ट्री, आय जस्ट रिअलाईज्ड व्हॉट हॅपीनेस रिअली मिन्स!!
- मुक्काम : होसूर, तामिळनाडूचेंडा मेलम नावाचा केरळी ढोल वाजवणारा राहुल आणि त्याचे हे मित्र! कान तृप्त व्हावेत असं भन्नाट वाजवतात आणि बिंधास्त सांगतात, ‘लाईफ इज लाईक धीस ड्रस, यू हॅव टू प्ले इट राईट टुडे, नॉट टुमॉरो!’ पण सध्या पोटावर पाय येण्याच्या भीतीनं त्यांच्या पोटात गोळा आलाय! भीती?? हो ना! कारण दक्षिणेत नाशिक ढोल फेमस होतोय म्हणे हल्ली!!
- मुक्काम : कोलार गोल्ड फिल्डस, कर्नाटकसोन्याच्या खाणीजवळच्या एका कानडी अंगणवाडीत गेलो होतो. शेणकुराचे हात तसेच ठेवून घाईनं लेकरं सरकारी अंगणवाडीत सोडायला आलेल्या अम्मांनी शेण माखल्या हातांनीच आमचं ‘स्वागथू’ केलं आमच्याकडे पाहात त्या अंगणवाडी अक्काला कानडीत विचारत होत्या, ‘इंग्रजी येतं म्हणून यांना पगार जास्त मिळत असेल का?’
- मुक्काम : अनंतपूर, राज्य आंध्र प्रदेशआटा की डाटा? सवाल करत बसायला वेळ आहे कुणाला ? समोर भातरस्समचं ताट आणि नेटपॅक मारलेल्या फोनवर इंटरनेटची कमाल! ‘ये दो चीझ लाईफ में जरुरी होना’- आपल्या हैद्राबादी जुबानीत ट्रक ड्रायव्हर सांगतात आणि आपल्यालाच विचारतात, ‘जीपीएस तो चलता है ना, तुम्हारे फोन पें, चेक तो करो!’
- मुक्काम : कुर्नूल चेकनाका, राज्य आंध्र प्रदेश‘ मैं गणपतीमें नाचता हूं, और ईद की नमाज भी पढता हूं, बाकी धरम के झगडोंसे गरीब का क्या लेना देना?’ असा सवाल करतात शेख मोहंमद. ते मुळचे लातूरचे. ट्रक चालवत देशभर फिरतात. आणि रोजचा स्वयंपाकही मस्त ट्रकमध्येच करतात. मोहंमदभाईची ही गोष्ट हायवेवर थेट काश्मिर्पयत भेटते आणि आपल्यालाच विचारते, बोलो, गरीब का क्या है असली धरम?
- मुक्काम: हैद्राबाद, तेलंगणा‘क्या भी हल्ला करी अम्मा?’ अशी हैद्रबादी मिठ्ठास दखनी कानावर पडली की समजावं है जुनं हैद्राबाद. लाखेच्या बांगडय़ांचा खणखणाट आणि मोत्यांच्या सरींची चमक उजळलेल्या गल्लयांत दिसते. त्या गर्दीत एक महोतरमा भेटली, नवर् याला अद्दल घडवायची म्हणून तीन मुलांसह घरसोडून आलेली. ठामपणे म्हणाली, ‘घुटनेंपे आएगा पब्लिक के सामने, तो घर जाऊंगी, ऊसको झटका देना होताच.!’ - नवर् याला असा झटका स्वतः ला शहरी स्त्रीवादी म्हणवणार् या तरी देऊ शकतील?
- मुक्काम : हैद्राबाद, तेलंगणा‘एक तो हम हैद्राबादी, उपरसे किराक!’ हैद्राबादी गाईड समीर, एका वाक्यात करवतो हैद्राबादी जगण्याची पहचान! त्याचं म्हणणं एकच, इस रंगिले शहर में कोई भूका नहीं सोता! उपाशी तर नाही झोपत पण बदलत चालेल्या हायटेक हैद्राबादमध्ये जगण्याची रीतही कधीच बदलून गेली! चार मिनार बाहेरचा भेळवाला म्हणतो ना, ‘जिंदगी क्या है. ठोकरां मुबारक..’
- मुक्काम : आदिलाबाद, राज्य तेलंगणाभजीलू? रागीडोसा? बोंडा? मेदूवडा? खायचं तर आदिलाबादमध्ये भल्या सकाळी टिफीन उरकून घ्यावा लागतो. खाताना गप्पा रंगल्या, समोर तेलंगणाची देवी तेलंगणा तल्ली उभीच, हातात मक्याचं कणीस घेऊन! रागी डोसा खाता खाता लोक सांगतात, ‘ सोपं नसतं नवीन राज्य उभं करणं, पुढल्या वेळेस या, बघा कशी दिसतेय... ते डेव्हलपमेण्ट!’
- मुक्काम : दिघौरी, मध्य प्रदेशमुलांना शाळेत मोबाईल आणायला आणि वापरायला सगळीकडेच बंदी. शिक्षकांसाठीही ती बंदी आहेच, पण मग दिघौरीच्या शासकीय विद्यालयाचे हे मुख्याध्यापक मोबाईल हातात धरून काय करताहेत? शाळा सुरु होण्यापूर्वी वेळेवर तर ते शाळेत हजर झाले, पण जवळपास अर्धा तास ते मोबाईल आकाशात धरून वेगवेगळ्या पॉइंटवर काहीतरी खटपट करीत होते. शेवटी विचारलंच त्यांना. तर म्हणाले, ‘नेटपर हजेरी चढा रहा हॅँू.’ शाळा सुरू होऊन अध्र्या तासाच्या आत जर ऑनलाईन ‘हजेरी’ लागली नाही, तर केवळ मुख्याध्यापकांचीच नाही, सगळ्यांचीच गैरहजेरी !. त्यामुळेच त्यांची ही खटपट.
- मुक्काम : नरसिंहपूर, मध्य प्रदेशनॅशनल हायवे नंबर 44. रस्त्याच्या कडेला ट्रक उभा करून काही जणांचा मजेत स्वयंपाक चाललेला. एका बाजूला तीन दगडांची चूल. तव्यावर गरमागरम पोळ्या. एक जण पीठ मिळतोय, दुसरा हातावरच पोळ्या थापतोय आणि भाजतोय. गोल गरगरीत पोळ्या. दुसरीकडे स्टो. त्यावर खमंग भाजी उकळतेय. तो वास नाकात जातोय. घरातून निघाल्यापासून पहिल्यांदाच तव्यावरची पोळी पाहायला मिळालेली. पोटात भूक अशी काही खवळली की बास! आम्हीही त्यांच्या शेजारी रस्त्यावरच मांडी घालून बसलो. या रस्त्यावरच्या मुसाफिरांनी त्यांच्या घासातला घास दिला आणि त्यांच्या जगण्याची गोष्टही सांगीतली!
- मुक्काम : सागर, मध्य प्रदेशनशिबाचे फासे. माङया गावातून चार पदरी रस्ता आता वेगानं वाहतोय. याच रस्त्यानं लोकं कुठून कुठे पोहोचली. पार कन्याकुमारीपासून काश्मीर्पयत. पण काय बदललं माङया गावात? माङया आयुष्यात? - हायवेजवळची छोटी टेकडी चढून आम्हीही त्याच्या शेजारी जाऊन बसलो, तर त्याचं नशिबाचे फासे टाकणं सुरूच होतं!! परत परत. आणि एकटय़ानंच.
- मुक्काम : बुंदेलखंडदलितांवरील अत्याचार आता ब:यापैकी कमी झाले असतील असं वाटत होतं. वाटेत भेटलेल्या बुंदेलखंडानं मात्र या समजुतीला हादरा दिला. खैरा गावातला हा कॉलेजकुमार सुन्नू. सवर्णाच्या शेजारी जमीन विकत घेतली म्हणून याचं अपहरण करण्यात आलं, मारमारुन लहुलुहान करण्यात आलं. गळ्यात चपलांची माळ अडकवण्यात आली आणि त्याला मलमूत्र खायला लावलं. सुन्नू आम्हाला सांगत होता, शिकून मोठं व्हायचं स्वपA होतं, पण काहीही चूक नसताना उलट माङयावरच पोलीस केस झाली. आता मला कोण नोकरी देणार?
- मुक्काम : ग्वाल्हेर, मध्य प्रदेशसाईकिल एक और बच्चे पॉँच. ग्वाल्हेरजवळच्या एका खेडय़ाजवळ गाडी थांबवली, तर ही मुलं दिसली. त्यांचा आनंद सायकलमध्ये मावत नव्हता. त्यांना विचारलं तर म्हणाले, आज पापा काम से जल्दी घर आये. पहले उनसे मस्ती की अब साईकिल से. बहोत महिनो में ऐसा दिन आया. अब शाम तक साईकिल छोडेंगे नहीं.
- मुक्काम : चंबल की घाटी, मध्य प्रदेशचंबळच्या घाटीत ज्यानं अनभिषिक्त राज्य केलं तो दस्यू सम्राट मलखान सिंग! 1982 मध्ये त्यानं आत्मसमर्पण केलं तेव्हा 17 खून, 19 हाफ मर्डर, 25 अपहरण, 19 दरोडे आणि 94 केसेस अशी कमाई त्याच्या नावावर होती. बलदंड देहाच्या आणि आजही जवळ भरलेली बंदूक बाळगणा:या मलखानची रात्री 11 वाजता भेट घेतली, तेव्हा तो म्हणत होता, साले हरामी बलात्कारीओंको चौराहे पर खडा कर के मशीनगन से उनके टुकडे टकुडे करने चाहिए. आणि आणखीही बरंच काही.
- मुक्काम : होडल, हरयाणाशेतातले जव्वान रस्त्यावरच्या एका निर्जन शेतात उघडय़ाबंब अंगानं कोणी दंडबैठका मारतंय, कोणी धावतंय, कोणी कसरत करतंय. का? - या सगळ्याच पोरांना आर्मीत जायचंय. त्याचं म्हणणं, ‘रिटर्न एक्झाम तो हम जैसेतैसे पास कर लेंगे. लेकिन फिजिकल का क्या? खास खेडय़ातल्या पोरांसाठी आणि तीही फक्त ‘फिजिकल’साठी एका निवृत्त जवानानं इथे उघडय़ावर, लोकांच्या शेतात अॅकॅडमी उघडलीय. गेल्या तीन वर्षात इथली सव्वाशे मुलं आर्मी आणि पोलिसांत भरती झालीत.
- मुक्काम : जवाहर टनेल, काश्मीरजम्मू ओलांडून काश्मीरच्या दिशेनं निघालं की एका डोळ्याची अशी वाहनं जागोजागी दिसतात. सगळ्या गाडय़ांच्या काचा फुटलेल्या आणि त्यांना रुमाल, चादरी बांधलेल्या. ड्रायव्हरही मग रस्ता समोरुन न बघता असा साईडनं बघतात. भुलोकीच्या स्वर्गातून बाहेर येताना अशा ‘आजाद’ डोळ्यांनीच मग जग बघावं लागतं.
- मुक्काम : चौरट, अनंतनाग, काश्मीरसुनसान रस्ते, कुठे साधं चिटपाखरुही नाही. एकूणएक दुकान, टपरी बंद, भयाण शांतता आणि भीतीदायक तणाव. भिंतीवर आणि रस्त्यांवर जागोजागी मोठमोठय़ा अक्षरांत लिहिलेलं. ‘इंडियन डॉग्ज गो बॅक’. काश्मीर खो:यातल्या सर्वात संवेदनशील अनंतनाग जिल्ह्यातलं चौरट हे छोटंसं खेडं. मुख्य रस्त्यापासून ब:यापैकी आत. पण आमच्या गाडीच्या आवाजानं पाचच मिनिटांत अख्खं गाव गोळा झालं. शे-दोनशे लोकांनी आम्हाला घेरलं आणि झाडाझडती सुरू झाली. कौन हो, कहॉँसे आये हो? क्यूॅँ आये हो?.
Testimonials
मी शोभा राजाध्यक्ष. म्हणजे ,मराठीची माहेरवाशीण. पाच वर्षापूर्वी ‘दीपोत्सव’च्या अतिथी संपादकपदाची जबाबदारी सोपवून ‘लोकमत’ने मला मला माहेरी बोलावलं होतं, तेव्हापासून या वार्षिकाशी माङो ¬णानुबंध जुळले आहेत. जगाच्या क्षितिजावर आपलं कर्तृत्व आत्मविश्वासाने कोरणा:या मराठी आत्मविश्वासाचं आणि या मातीत नव्याने रुजलेल्या प्रयोगशीलतेचं लखलखीत प्रतिबिंब मला ‘दीपोत्सव’मध्ये दिसतं.
शोभा डे
ख्यातनाम लेखिका
दिवाळी अंकाच्या वाचनाची ‘दीपोत्सव’इतकी समृध्द मैफील मी तरी अनुभवलेली नाही. रूढ वळणो सोडून होणारे या अंकातले संपादकीय प्रयोग मला विशेष भावतात.
सुमित्रा महाजन
लोकसभा अध्यक्ष
‘दीपोत्सव’ची सुरुवातीची काही र्वष अतिथी संपादक या नात्याने या वार्षिकाशी माङो सूर जुळले. मराठी या भाषेशी तर मी हृदयाने जुळलेला आहे. ‘दीपोत्सव’बरोबरच्या प्रवासाने मला अनेक नवे स्नेही मिळवून दिले आणि प्रेम तर अपरंपार दिलं.
गुलजार
ख्यातनाम कवी आणि गीतकार